1.Ashâb-ı ferâiz : Hisse sahipleri 12'dir. Bunların onu neseb yâni
kan akrabalığı, ikisi de sebep yani nikâh yönünden mirasçılardır.
Neseb yönünden olanların
üçü erkek, yedisi kadındır.
Erkekler: 1- Baba, 2.
Dede, 3. Ana bir erkek kardeş.
Kadınlar: 4.Kızı, 5.
Oğlunun kızı, 6. Ana baba bir kız kardeş, 7. Baba bir kız kardeş, 8. Ana bir
kız kardeş, 9. Ana, 10. Nine.
Sebep yönünden mirasçı
olanlar: 11. Koca, 12. Karı'dır.
2.Asabe : Oğul,
baba, erkek kardeşler amcalar gibi. Kız (sulbiyye), oğlun kızı (ibniyye), ana
baba bir kız kardeş (uht lehumâ), baba bir kızkardeş (ut li-eb) tir.
3.Zevi'l-erhâm.
Zevi'l-erhâm,
ölünün akrabasından olmakla birlikte ashâb-ı ferâiz ve asabeden olmayan, karı
koca dışında ashâb-ı ferâiz ve asabeden birisi bulunmadığında mirasçı olarak
terekenin tamamını alan uzak akrabalara denir.
1. Kızlarının çocukları,
oğlunun kızının çocukları,
2. Anasının anası ve
babası,
3. Kız kardeşlerinin
çocukları ve erkek kardeşinin kızları,
4. Baba tarafından dede ve
nineler vasıtasıyla akrabalar: Hala, amca, dayı, teyze ve bunların
çocuklarıdır.
Ashâb-ı ferâiz, terekedeki
hisseleri belirli olan on bir çeşit hısım olup bunlar paylarını aldıktan sonra,
mirasın geri kalan kısmını asabeyi teşkil eden hısımlar aralarındaki öncelik
sırasına göre alırlar. Bu iki gruptan kimse mevcut değilse o zaman zevi'l-erhâm
grubunu teşkil eden hısımlar mirasçı olurlar.
Bu bazı sahâbe ve tâbiîn
bilginleri ile, Hanefî ve Hanbelî mezheplerinin görüşü olup, Mâlikî ve
Şâfiîler'e göre ilk iki gruptan hısım olmadığında miras zevi'l-erhâma değil
devlet hazinesine (beytülmâl) intikal eder.
Bu mirasçılar, Kitab,
Sünnet ve İcma' ile tâyin edilmiştir. Bunların içinde Kur'ân-ı Kerim'de miras
hakları gösterilen mirasçılar: Ana, baba, karı, koca, erkek ve kız çocuklar,
erkek ve kız kardeşlerdir. Diğerleri Sünnetle sâbittir. Dedenin, baba; ninenin,
ana makamında sayılması da icma ile olmuştur.
Ayrıca
duruma göre vasiyetten aşağıdakiler de pay alabilir.:
- Mevlâ'l-Muvâlât yâni velâ sahibi olanlar.
- Ölenin nesebini başka birine nisbetle kendi
akrabasından olduğunu ikrar ettiği kimse (Mukarrunleh bin-neseb),
- Kendisine üçte birden fazla meblâğ vasiyyet
edilen kimse (Mûsâ leh),
- Beytü'l-mâl (Hazine).
